Αιτία εμπλοκών και ανεξίτηλων τραυμάτων

Ήρθε η ώρα να θίξουμε ένα θέμα που «καίει» και ξυπνά πολλές αντιρρήσεις και διαμάχες στους κύκλους των γονέων. Επιθυμώ να το διαβάσετε με ανοιχτή καρδιά και ιδιαιτέρως ανοιχτό μυαλό. Αν μπορείτε απομακρυνθείτε λίγο από τα προσωπικά σας πιστεύω για λίγο,  ιδιαιτέρως αν  είναι εδραιωμένα και αμετακίνητα και διαβάστε το σαν παρατηρητής.  Δεν είναι καθόλου τυχαίο που είναι ένα από τα μεγαλύτερα άρθρα μου και πιστέψτε με θεωρώ πως μόλις άγγιξα το θέμα.  Θα μπορούσε να γραφεί ολόκληρο βιβλίο!

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να το προσεγγίσουμε και ας κάνουμε αρχικά μια υπόθεση. Ας πούμε πως βιώνατε αυτόν το διάλογο που είναι από την εισαγωγή του 2^ου βιβλίου μου.

Ρωτά ένας Μέντορας και απαντά ένας Γονιός :

Μέντορας : Πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες κάποιον που  με κάθε ευκαιρία σου έλεγε:  «Μπορείς! Θα τα καταφέρεις! Εγώ που σε ξέρω τόσο καλά σε εμπιστεύομαι!»

Γονιός: Μμμμ! Νομίζω πως θα έπιανα την πέτρα και θα την έστυβα

Μέντορας: Ωραία! Θέλω να μου πεις τώρα, εσύ δεν είχες κάποιον να σου το κάνει αυτό, ναι;  Ξέρεις όμως με βεβαιότητα  πως αυτό είναι που χρειαζόσουν, σωστά; Τι σε εμποδίζει να το κάνεις  στο παιδί σου;

Γονιός: Καλά λες τι με εμποδίζει; Λοιπόν θαρρώ πως με εμποδίζει η άποψη για να μην πω η βεβαιότητα πως τα πράγματα δεν είναι έτσι. 

Μέντορας: Τι εννοείς, δεν είναι έτσι, ρώτησε ο Μέντορας με απορία;

Γονιός:  Δεν είναι σίγουρο πως θα τα καταφέρει. Η ζωή έχει κινδύνους και είμαι σχεδόν σίγουρος πως  δεν θα έχει πάντα αυτό που θα του χρειαστεί ….. και τι να λέμε τώρα αφού ξέρεις πως είναι τα πράγματα…..

Μέντορας: Να είδες … αυτό είναι που οδηγεί στην διαιώνιση της ανασφάλειας και του ελέγχου.  Η βεβαιότητα του κινδύνου.  Αυτό προβάλλει συνεχώς το σύστημα κι εσύ τσίμπησες σα ψάρι. Φοβάσαι πως δεν θα έχει ότι χρειαστεί ε; Με άλλα λόγια αυτή η διαμορφωμένη συνθήκη που δεν μπορούμε, ή δεν θέλουμε ή  δυσκολευόμαστε  να αλλάξουμε σε κατατρώει….

….και ο διάλογος συνεχίζετε.

Τι σε εμποδίζει αλήθεια αγαπημένε μου γονιέ, να εμπιστευτείς το παιδί σου στις πρώτες του προσωπικές ευθύνες που είναι οι υποχρεώσεις του για το σχολείο;

Τι σε εμποδίζει να αναγνωρίσεις πως «ναι» είναι σημαντικό να εδραιώσει σωστές συνήθειες από την αρχή για το διάβασμα στο σπίτι, αλλά «όχι» δεν είναι δικιά σου δουλειά αυτή;  

Τι σε εμποδίζει να μην εμπλακείς σε κείνες τις μαμαδο-παρέες του viber που όλο το απόγευμα στέλνουν μηνύματα η μια στην άλλη για τις υποχρεώσεις που έχουν τα 6χρονα και τα 7χρονα για την άλλη μέρα στο σχολείο;

Τι σε εμποδίζει να μην παίρνεις μέρος σ’ αυτούς τους διαλόγους που ξεκινούν πάντα με το «Εμείς» και ακολουθούν σε πρώτο πληθυντικό πάντα «διαβάσαμε» «γράψαμε τεστ σήμερα και πήραμε 10», «αύριο γράφουμε διαγώνισμα και έχουμε πολύ άγχος» και άλλα παρόμοια;

Τι σε εμποδίζει να βγεις από αυτό το ξέφρενο ταξίδι που είναι να αναλαμβάνεις μια ευθύνη που δεν είναι δική σου, ως δική σου;

Τι σε εμποδίζει να εμπιστευτείς τις συνέπειες να αναλάβουν και μάλιστα να έρθεις σε συνεννόηση με την δασκάλα, λέγοντάς της ξεκάθαρα πως προσωπικά δεν είσαι καθόλου της γνώμης πως πρέπει να έχεις τον έλεγχο του παιδιού σου  για το διάβασμα στο σπίτι και πως αυτό είναι δική της δουλειά, όπως δική της δουλειά είναι και να του το εμπνεύσει και όχι να του το επιβάλει;  

Έχω την βεβαιότητα πλέον (μετά από 25 χρόνια) διαχειριζόμενη τις σχέσεις γονιών – παιδιών, πως το θέμα του διαβάσματος στο σπίτι, αποτελεί την κύρια αιτία διασάλευσης των σχέσεων, την μοναδική τις περισσότερες φορές αιτία καυγάδων, απειλών, τιμωριών και βαθιάς δυσανασχέτησης για όλους.  Έχω δυστυχώς επίσης την διαπίστωση πως είναι μια πολύ βαθιά αιτία της χαμηλής αυτοεκτίμησης των παιδιών.  

Ας το δούμε λοιπόν λίγο πιο αναλυτικά.

Η γνώση είναι κάτι που ο κάθε υγιής ψυχικά άνθρωπος χρειάζεται να μάθει να επιθυμεί. Η γνώση με άλλα λόγια είναι καλό να πηγαίνει παρέα με την επιθυμία.  Ο άνθρωπος προσεγγίζει τη γνώση από τα πρώτα του βήματα παρατηρώντας και βιώνοντας και όταν έρθει στην κατάλληλη ηλικία οδηγείται στην εκπαίδευση για να πάρει περισσότερη γνώση.   Είναι φανερό δυστυχώς πως καταφέραμε εδώ και κάποιες γενιές να κάνουμε την εκπαίδευση να μην πηγαίνει παρέα με τη γνώση.  Έτσι η εκπαίδευση μπερδεύτηκε με την υποχρεωτικότητα  που από τη μεριά της δεν έχει καμία σχέση με την επιθυμία.  Τελικά εκπαίδευση και επιθυμία έπαψαν να είναι καλοί σύντροφοι κυρίως για τα παιδιά. Τα παιδιά οδηγήθηκαν να αντιστέκονται στην υποχρεωτικότητα άρα και στη γνώση και οι γονείς πασχίζουν απεγνωσμένα να ενισχύσουν την επιθυμία των παιδιών αλλά ξεχνούν πως πίεση και επιθυμία  είναι ένα άλλο ζευγάρι που δεν πάει μαζί.   Μεγάλο το μπλέξιμο ήδη. Πού καταλήγουμε λοιπόν; 

Καταλήγουμε σε ένα οξύμωρο σχήμα μη συνεργαζόμενων συνθηκών.  Προσπαθούμε να επιβάλουμε την επιθυμία!  Γίνεται κάτι τέτοιο;  Μπορεί κανείς να κάνει κάποιον «να θέλει να θέλει και μάλιστα να θέλει που θέλει;»

Το θέμα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο όταν διαπιστώσουμε πως η υποχρεωτικότητα είναι συνδεδεμένη και μια μέθοδο αξιολόγησης που δεν είναι πάντα δίκαιη ή υγιής, άσε που από μόνη της ως μέθοδος (η αξιολόγηση) δεν είναι εκπαιδευτική διαδικασία. Η υποχρεωτικότητα λοιπόν είναι που αναγκάζει γονείς και παιδιά να εμπλέκονται σε έναν αγώνα κατάκτησης μιας καλής αξιολόγησης και όχι απαραίτητα κατάκτησης της γνώσης.  Έτσι από νωρίς εμπλέκουμε τα παιδιά σε κάτι που νιώθουν έντονα μέσα τους πως δεν είναι ενδιαφέρον, δεν έχει τελειωμό και θέλουν απεγνωσμένα να μην ενταχθούν σ’ αυτή την παράνοια.  Σ’ αυτή την ανελέητη κατηφόρα μπήκαμε για πολλούς κοινωνικοπολιτικούς λόγους που ασφαλώς δεν είναι δουλειά αυτού του άρθρου να αναπτύξει.  Δουλειά μας εδώ είναι να δούμε πώς μπορούμε κυρίως οι γονείς και πιο συχνά οι μαμάδες να απεμπλακούν από αυτή την ιστορία καθημερινής τρέλας. Προσοχή σε καμία περίπτωση δεν εισηγούμαι να αδιαφορήσουμε και να αφήσουμε το παιδί να μην αντιληφθεί τις υποχρεώσεις του. 

Τι οδήγησε άραγε τους γονείς να εμπλακούν σ’ αυτή την τόσο απλή διαδικασία που είναι η υποχρέωση του παιδιού να κάνει τα μαθήματά του στο σπίτι μόνο του;

Τι οδήγησε άραγε πολλούς από τους δασκάλους να εμπλέξουν τους γονείς σ΄ αυτή τη δουλειά που είναι απολύτως και μόνον υποχρέωση του παιδιού;

Τι οδήγησε το παιδί να αισθανθεί πως δεν είναι δική του δουλειά και μάλλον είναι δυστυχισμένο που πρέπει να την κάνει;

Θέλω εδώ να μοιραστώ μια προσωπική εμπειρία που εμμέσως απαντά στα παραπάνω.  Πριν αρκετά χρόνια στην αρχή της καριέρας μου, βρέθηκα να συζητώ την πιθανότητα να συνεργαστώ με μια μεγάλη Ιδιωτική Σχολική Μονάδα.  Διαθέτει ακόμη και σήμερα  από Παιδικό Σταθμό μέχρι Λύκειο. Ευχής έργο για κάθε άνθρωπο της δικής μου ειδικότητας.  Εξασφαλισμένη «πελατεία»! Ναι για όποιον ψάχνει «πελατεία» γιατί για μένα η εργασία αυτή δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει πελατειακή σχέση.  Από τις πρώτες μέρες της συνεργασίας μου εκεί, εντόπισα ότι στο Προ νήπιο οι παιδαγωγοί, όχι μόνον έκαναν εργασία εκπαιδευτική, εργασία γραφής δηλαδή στα 4χρονα, αλλά έδιναν και δουλειά για το σπίτι!!!  Όταν το έψαξα λίγο παραπάνω κατάλαβα ότι η εντολή ερχόταν από την διεύθυνση. Σε πρώτη ευκαιρία ρώτησα την διεύθυνση γιατί γινόταν αυτό το οποίο ήταν απολύτως απαράδεκτο και λανθασμένο σύμφωνα με τα διεθνή παιδαγωγικά συστήματα. Άκουσα με τα ίδια μου τα αυτιά από την Διευθύντρια να μου λέει: «Κυρία Χατζημιχαλάκη αυτά στο γραφείο σας, εδώ διευθύνω εγώ.  Αν μπορούσα να βάλω δουλειά και στον Παιδικό Σταθμό θα το έκανα, γιατί αυτό φέρνει τους επόμενους πελάτες μου.  Αν ακουστεί στην αγορά ότι το Σχολείο μου είναι χαλαρό, η πελατεία μου θα λιγοστέψει, οι γονείς είναι τόσο εστιασμένοι στην κατάκτηση γνώσεων που μας επιβάλουν να κάνουμε πράγματα που δεν είναι παιδαγωγικά.  Διευθύνω μία επιχείρηση και θα πρέπει να λειτουργήσω σύμφωνα με το συμφέρον της επιχείρησής μου. Αυτό που μου λέτε εσείς και που είναι το σωστό δεν θα μου αποφέρει έσοδα, αφήστε με λοιπόν να κρίνω εγώ….» Αντιλαμβάνεται ίσως ο αναγνώστης πως η συνεργασία μου τελείωσε πριν καλά-καλά  αρχίσει, πράγμα που φέρω ως τιμή ακόμη και σήμερα.  

Το γιατί οι γονείς αγωνιούν τόσο πολύ για την συλλογή εγκύκλιων γνώσεων για τα παιδιά τους δεν είναι απορίας άξιον, είναι δραματική συνέπεια των συνθηκών που όλοι συνεισφέραμε για την διαμόρφωσή τους.  Είναι αυτοί οι κοινωνικοπολιτικοί λόγοι που διέπουν πολλές από τις δομές και τους θεσμούς μας. Άλλη κουβέντα αυτή.

Ας πούμε λοιπόν κατηγορηματικά.  Ο γονιός είναι υποχρεωμένος δια νόμου να πάει το παιδί του στο σχολείο.  Ατυχώς για τα εθνικά μας δεδομένα συνεπάγεται την ένταξή του σε ένα στείρο περιβάλλον ανταγωνισμού, αποστήθισης, μιμητισμού και αναξιόπιστης αξιολόγησης με στόχο τον έπαινο, μακριά από πειραματισμούς, εμπνευστικές διαδικασίες πρόκλησης για γνώση. Πολλές προσπάθειες εναλλακτικών μορφών εκπαίδευσης να διεκδικήσουν την ελευθερία από το σύστημα που ορίζει το Υπουργείο  Παιδείας, κατέληξαν στα αζήτητα.  

Όντας υποχρεωμένος ο γονιός να οδηγήσει το παιδί του στην όποια εκπαίδευση διαθέτουμε,  δεν σημαίνει απαραίτητα πως πρέπει να επιβάλλει και στο σπίτι μεθόδους καταπίεσης και καθημερινού αγώνα δρόμου, ώστε να καταφέρει να χωρέσει μέσα στο φρέσκο μυαλουδάκι του παιδιού του ότι το σχολείο προτείνει.  Τα μικρά παιδιά σήμερα είναι οι πιο σκληρά εργαζόμενοι.  Ξεκινούν τη μέρα τους μέσα στο άγχος από τα χαράματα και την κλείνουν πάλι μέσα στο άγχος αργά το βράδυ, έχοντας τρέξει απ’ το Σχολείο στις εξωσχολικές δραστηριότητες, από εκεί στο διάβασμα,  φθάνοντας αργά το βράδυ κατάκοπα και καταπιεσμένα, να καταλήγουν μαλωμένα στο κρεβάτι τους γιατί ξέχασαν να πλύνουν τα δόντια τους, γιατί δεν μάζεψαν τα βιβλία τους, γιατί άργησαν πάλι κλπ κλπ. Ούτε λόγος για παιχνίδι που είναι η βασική ανάγκη του παιδιού. Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτή η σύντομη και ρεαλιστική περιγραφή;

Ο γονιός δεν είναι υποχρεωμένος να συνηγορεί σε όλη αυτή την τρέλα. Είναι υποχρεωμένος να του παρέχει ένα καθαρό και ήσυχο περιβάλλον για το διάβασμά του στο σπίτι, χωρίς τηλεοράσεις να παίζουν στην διαπασών, χωρίς τηλέφωνα να χτυπούν ανελέητα, χωρίς καυγάδες με τα άλλα αδελφάκια και χωρίς διακοπές και παρεμβολές.  Είναι υποχρεωμένος να του κάνει κατανοητό ακόμη πως είναι πρόθυμος να βοηθήσει όπου χρειαστεί, πως είναι παραπάνω από επιθυμητό για εκείνον (τον γονιό) να ενισχύσει με κάθε τρόπο την όποια αδυναμία εμφανιστεί  και πως είναι  παραπάνω από σίγουρος πως εμπιστεύεται το παιδί του να αναλάβει την υποχρέωση που του αναλογεί.

Όταν ένα παιδί ακούει από αυτόν τον σημαντικό «άλλο» πως το εμπιστεύεται, αναλαμβάνει την εσωτερική υποχρέωση να ανταποκριθεί στην εμπιστοσύνη του.   

Τι κάνει όμως τους γονείς  κατά τραγική πλειοψηφία  να μην εμπιστεύονται τα παιδιά τους και να αναλαμβάνουν εκείνοι την διεκπεραίωση των δικών τους υποχρεώσεων;   

Τι πρέπει να γίνει για να εκλείψουν πλήρως εκφράσεις όπως «αύριο γράφουμε διαγώνισμα» ή «πήραμε 10 στο χθεσινό τέστ» και άλλα τέτοια που βγαίνουν από στόματα μαμάδων; Γιατί τόση ταύτιση; Αντιλαμβάνεται αυτή η μαμά που ξεστομίζει φράσεις τέτοιου είδους πως  αυτόματα η ευθύνη της υποχρέωσης περνά σε εκείνη;  Αν δεν το αντιλαμβάνεται θέλει να το αντιληφθεί ή θέλει να παραμείνει στον απόλυτο έλεγχο μέχρι το παιδί να επαναστατήσει ή να παραμείνει αλληλοεξαρτώμενο για πάντα;

Αντιλαμβάνεται αυτή η μαμά πως η επανάσταση θα οδηγήσει απλά το παιδί να μην αγαπήσει όχι μόνο τη γνώση που υποχρεωτικά του επιβάλλεται στο Σχολείο αλλά την κάθε μορφή γνώσης εκτός από αυτή που υπάρχει συνήθως στο κινητό του, (αν την πούμε γνώση δηλαδή);

Αυτό που κάνει τους περισσότερους γονείς να αγωνιούν για την απόδοση των παιδιών τους στο σχολείο είναι μια περίεργη και ανόητη εθνική πεποίθηση που θεωρούν πως τα αριστεία στα σχολεία οδηγούν και σε αριστεία στη ζωή.  Πόσο αλήθεια είναι αυτό; Έχουμε δει αριστούχους μαθητές να χάνονται στην καθημερινή βιοπάλη και αντίθετα μέτριους μαθητές να μεγαλουργούν;  Το έχουμε δει ασφαλώς!  Γιατί το αγνοούμε;

Ελάτε μανούλες, ελάτε.  Δεν εξαρτάται από εσάς η είσοδος του κανακάρη σας στα ΑΕΙ.  Όχι δεν εξαρτάται καθόλου από εσάς.  Εσείς μπορείτε απλά να τον εμπιστευτείτε πως θα κάνει το καλύτερο για εκείνον.  Εξαρτάται ΜΟΝΟΝ από εκείνον.  Από εσάς εξαρτάται η εμπιστοσύνη που θα του δείξετε από νωρίς ώστε να χτίσει με τέτοιο τρόπο την αυτοεκτίμησή του για να μπορέσει να λειτουργήσει με αυτοπεποίθηση.  Από εσάς εξαρτάται οπωσδήποτε οι ευκαιρίες που θα του δώσετε για καινούργια ερεθίσματα.  Από εσάς εξαρτάται η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός στην κρίση του.  Όσο πιο νωρίς απεμπλακείτε αγαπημένοι γονείς από την ευθύνη των υποχρεώσεων του παιδιού, τόσο πιο γρήγορα θα αναλάβει το παιδί.  Όσο πιο νωρίς απομακρυνθείτε από το χώρο που διαβάζει, τόσο πιο γρήγορα θα εξασκηθεί να κρίνει και να αποφασίζει. Όσο πιο γρήγορα το αφήσετε να πέσει, τόσο πιο γρήγορα θα μάθει να σηκώνεται.

Και σας θερμοπαρακαλώ σαν ένας άνθρωπος που κάθε μέρα βιώνω μαζί σας τις δικές σας δυσκολίες και τα δικά σας αδιέξοδα, αφήστε το παιδί να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του.  Αν πάει στη Β΄ Δημοτικού αδιάβαστο και μάθει τι σημαίνει να νιώσεις άσχημα για κάτι που είσαι υποχρεωμένος να κάνεις και το αμέλησες, οι πιθανότητες να είναι πιο αποτελεσματικός μαθητής στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο είναι μεγαλύτερες.  Ας σταματήσουμε ακόμη να ανησυχούμε για τα φοβερά αυτά «κενά» που ακούω από τους περισσότερους.  Δεν δημιουργούνται «κενά» αν το παιδί αφεθεί να μάθει απ’ τη συνέπεια. Η εκπαιδευτική διαδικασία επαναλαμβάνετε ξανά και ξανά.  Και στο κάτω κάτω πού θα είναι ο γονιός.  Όταν αντιληφθεί πως υπάρχει μια τάση για αποφυγή της υποχρέωσης, τότε μπορεί να επέμβει, πάντα ενθαρρύνοντας και διευκολύνοντας και όχι αναλαμβάνοντας ή επιβάλλοντας.   Είναι άλλο κεφάλαιο το τι κάνω σε ένα παραιτημένο αναβλητικό παιδί.  Είναι αντικείμενο άλλου άρθρου. 

Απέχουν πολύ από την ιδανική μορφή γονεϊκότητας οι περισσότεροι γονείς και αυτό γιατί κανείς ποτέ δεν τους εκπαίδευσε σ’ αυτόν τον τόσο σημαντικό ρόλο. Αφήνονται λοιπόν να κάνουν ότι κάνουν οι πολλοί, ότι έκανα οι γονείς τους ή το ακριβώς αντίθετο.  Αυτό μας οδηγεί οργανωμένα και μαθηματικά στον τοίχο.  Στον τοίχο στον οποίο φαίνεται να έφθασε η ανθρωπότητα. Πλημμελής ανάληψη ευθύνης σε όλες τις βαθμίδες δυστυχώς από όλους. 

Οι γονείς είμαστε το κομβικό μέρος του συστήματος.  Θα κάνουμε κάτι για την αλλαγή του ή θα παραμείνουμε προβατάκια που άγονται και φέρονται από εκείνη την απειλητική γνώμη του άλλου που φαντάζει τόσο πιο σημαντική από τη γνώμη που εμείς διαθέτουμε;  Διαθέτουμε όμως προσωπική άποψη ή προτιμάμε να ακολουθούμε αυτό που κάνουν οι πολλοί; Και αν το κάνουμε αντιλαμβανόμαστε πως και αυτό δεν έχει ευθύνη καθόλου μα καθόλου; Κακά τα ψέματα. Αν αναλάβουμε εμείς την ευθύνη που μας αναλογεί ίσως να την αναλάβουν και τα παιδιά μας ε; Μήπως εκεί βρίσκεται η απάντηση;

Ερατώ Χατζημιχαλάκη – Οικογενειακή Σύμβουλος

www.allazo.gr