Γονείς και θυμός.
|
Μπορεί να εκλείψει ο θυμός των γονιών για τα παιδιά τους; Συχνά έρχομαι αντιμέτωπη με τον πιο πάνω προβληματισμό. Ως παρατηρητής των συμπεριφορών γονιών και παιδιών, που είναι άλλωστε το αντικείμενο της εργασίας μου, θέλω να βροντοφωνάξω: - Γονείς σταματήστε να θυμώνετε! - Γονείς ψάξτε μέσα σας τα αίτια του θυμού σας! - Γονείς δεν ευθύνεται το παιδί και η συμπεριφορά του για τον δικό σας θυμό! Αντιλαμβάνομαι ασφαλώς πως όσο και να το φωνάξω όσο και να επιχειρηματολογήσω πάνω στο θέμα αυτό, οι γονείς θα συνεχίσουν να θυμώνουν και ενίοτε να χάνουν τον έλεγχο, πράγμα ολέθριο για τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια. Αντί λοιπόν εισηγήσεων και παρακλήσεων ας προσπαθήσουμε να αναλύσουμε το λόγο του θυμού που ελλοχεύει μέσα σε κάθε Ελληνικό σπίτι. Κατ’ αρχήν ας πούμε αυτό που ο καθένας που δεν είναι ειδικός δεν υποχρεούται να ξέρει αλλά καλό είναι να το μάθει. Ο θυμός είναι το αποτέλεσμα άλλων συναισθημάτων που έχουν προηγηθεί. Επειδή δεν φημιζόμαστε (γενικώς οι άνθρωποι) ως προς την συναισθηματική μας νοημοσύνη, ας γίνει κατανοητό πως η γκάμα των συναισθημάτων ενός μέσου ανθρώπου είναι τεράστια. Επειδή δεν μπορεί κάποιος να κατονομάσει το τι αισθάνεται, δεν σημαίνει ότι τα συναισθήματά του περιορίζονται στη χαρά, στη λύπη και στον θυμό που είναι αυτά που συνήθως εντοπίζονται και αποτυπώνονται λεκτικά. Συχνά στις συνεδρίες μου όταν θέτω το ερώτημα «και πώς ένοιωσες λοιπόν γι’ αυτό;» έχω απέναντί μου ανθρώπους που η έκφρασή τους και η στάση του σώματός τους, λέει «δεν ξέρω τώρα τι περιμένεις από μένα, δεν καταλαβαίνω τι με ρωτάς». Τις περισσότερες φορές αναφέρονται στο τι σκέφτηκαν. Συνεχίζοντας τον διερευνητικό διάλογο που για λόγους οικονομίας χώρου δεν θα αναπτύξω εδώ, καταλήγουμε να βάζω εγώ στο στόμα του ανθρώπου που έχω απέναντί μου, το όνομα του συναισθήματος που έχω υποπτευθεί ή συμπεράνει, πάντα με ερώτηση πχ «μήπως αυτό που ένοιωσες περιγράφεται με τη λέξη αδικία, απογοήτευση, ανεπάρκεια, απόρριψη κλπ.» και όχι σχεδόν πάντα, αλλά πάντα η εικόνα του προσώπου αλλάζει. Τα χαρακτηριστικά του χαλαρώνουν, τα μάτια του ανοίγουν περισσότερο, συχνά ένα χαμόγελο απλώνεται στα χείλη του, σαν κάποιο φως να πέφτει πάνω του και η ικανοποίηση της αναγνώρισης είναι πια ολοφάνερη. Έκανα όλον αυτό τον λεπτομερή πρόλογο για να τονίσω πως δεν γνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και αυτό είναι ολέθριο για τις σχέσεις μας γενικώς και ιδιαίτερα αν οι σχέσεις αφορούν τα παιδιά μας. Το δυστυχές αυτό γεγονός της άγνοιας των συναισθημάτων από την πλευρά του γονιού, γίνεται τραγικό και δημιουργεί μεγάλη σύγχυση στον ψυχισμό του παιδιού, ενώ παράλληλα διαιωνίζει την άγνοια των συναισθημάτων και στον νέο εκπαιδευόμενο άνθρωπο που περιμένει σαν σφουγγάρι να ρουφήξει κάθε μορφής γνώση από τον περίγυρό του. Οπότε αγαπητέ γονιέ αναγνώστη μου, ο θυμός σου είναι αποτέλεσμα του συναισθήματος που έχει προηγηθεί. Ο θυμός σου με άλλα λόγια είναι σύμπτωμα, δεν είναι αιτία. Πώς ας πούμε αντιλαμβανόμαστε ότι το συνάχι είναι το σύμπτωμα και η αιτία του είναι η ίωση; Έτσι ακριβώς! Το συνάχι μπορεί να είναι πολύ ενοχλητικό αλλά δεν θα μας απασχολήσει όσο η ίωση έτσι δεν είναι; Θα ασχοληθούμε με το συνάχι για να το διαχειριστούμε αλλά την προσοχή μας και την θεραπεία θα τραβήξει πάνω της η ίωση. Ακριβώς αυτό χρειάζεται να κάνουμε και εδώ. Ασχολούμαστε με τον θυμό τόσο όσο χρειάζεται για να τον διαχειριστούμε αλλά οφείλουμε να προσπαθήσουμε να θεραπεύσουμε αυτό που τον δημιουργεί. Χρειάζεται να βρούμε την αιτία του πού όχι δεν είναι η συμπεριφορά του παιδιού. Η συμπεριφορά του παιδιού είναι μόνο το ερέθισμα το οποίο οδηγεί τον γονιό σε μια υποσυνείδητη και γρήγορη αξιολόγηση και βγάζοντας ένα δυσάρεστο συμπέρασμα οδηγείται στην θυμωμένη του συμπεριφορά. Φωνάζει, απειλεί, γίνεται βίαιος κλπ κλπ. Κάνει ότι κάνει βασισμένος πάνω στο συμπέρασμα που έβγαλε για τη συμπεριφορά του παιδιού του. Αυτός είναι και ο λόγος που ας πούμε ο ένας γονιός θυμώνει και ο άλλος μένει ανεπηρέαστος. Ο λόγος είναι ότι το ίδιο ερέθισμα προκάλεσε στον δεύτερο άλλη επεξεργασία άρα και άλλο συμπέρασμα. Είναι το συμπέρασμα που βγάζει ο γονιός για την συμπεριφορά του παιδιού που τον θυμώνει όχι η συμπεριφορά. Και τι κάνουμε τώρα; Μακάρι να ήταν τόσο απλό που να χωρούσε σε ένα άρθρο. Μακάρι να μπορούσα να βρω τη συνταγή και να την έχω έτοιμη για όλους αυτούς τους θυμωμένους γονείς που με προσεγγίζουν και ακόμη πιο πολύ για εκείνους που δεν προσεγγίζουν ούτε εμένα, ούτε κανέναν άλλο και παραμένουν θυμωμένοι και αυτοί και όσοι επηρεάζονται από τον θυμό τους. Γιατί λοιπόν θυμώνουν οι γονείς; Οι γονείς θυμώνουν γιατί συχνά νοιώθουν συναισθήματα όπως η απογοήτευση, η αδικία, η ματαίωση, η ανεπάρκεια και άλλα παρόμοια σαν αλληλεπίδραση από την συμπεριφορά των παιδιών τους. Και εύλογα ο αναγνώστης θα πει. «Ωραία ναι έτσι είναι, άρα από αυτό ή εκείνο που έκανε το παιδί μου εγώ ένοιωσα αδικημένος και θύμωσα». Έτσι είναι αλλά και δεν είναι!!! Τι θέλω να πω; Θέλω να πω πως ο γονιός που θύμωσε γιατί ένιωσε αδικία ή απογοήτευση ή ματαίωση από τη συμπεριφορά του παιδιού του, θα ήταν χρήσιμο να αναζητήσει μέσα του εκείνο το σημείο αιχμής που επιτρέπει στην όποια συμπεριφορά του παιδιού του να πυροδοτήσει το εκάστοτε δυσλειτουργικό δικό του συναίσθημα. Άρα το αίτιο και το αιτιατό ξανά στο προσκήνιο και λέω ξανά γιατί ο κάθε συνειδητός, νοήμων άνθρωπος γνωρίζει πως το όποιο αποτέλεσμα απορρέει από κάποια αιτία και αυτό είναι η αρχή της ζωής. Αν προσομοιώσουμε λοιπόν την ζωή ως ένα δένδρο. Θα δούμε τους γονείς ως τις ρίζες και τα παιδιά ως το φύλλωμα. Αν οι ρίζες νοσούν δεν μπορεί το φύλλωμα του δένδρου να είναι υγιές. Όλα λοιπόν αγαπητέ γονιέ που διαβάζεις αυτό το κείμενο ξεκινούν από εσένα και γυρίζουν σε εσένα. Αν το παιδί σου συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται και εσύ θυμώνεις (όπως είπαμε λίγο πιο πάνω νοιώθεις αδικημένος, απογοητευμένος κλπ κλπ) αναζήτησε την αιτία σε σένα όχι στο παιδί σου. Το παιδί σου ως το φύλλωμα του δένδρου πήρε αυτά τα στοιχεία από τις ρίζες του και διαμόρφωσε αυτό το φύλλωμα. Αν δεν σου αρέσει σου προτείνω να στραφείς στο τι του έδωσες εσύ για να αναπτύξει αυτή τη συμπεριφορά. Ο στόχος μου ασφαλώς δεν είναι ούτε να σε ενοχοποιήσω, ούτε να σε επικρίνω. Η δουλειά μου είναι να σε βοηθήσω να δεις την αλήθεια. Και ξέρεις κάτι; Μόλις ανακαλύψεις πως η αλήθεια εξαρτάται από εσένα νομίζω πως θα νοιώσεις πιο ασφαλής να επέμβεις στο δικό σου ψυχισμό και να ανακτήσεις τις δικές σου δυνάμεις για να διορθώσεις το αποτέλεσμα. Αρκεί να θες. Οι γονείς λοιπόν θυμώνουν γιατί ανακαλύπτουν πως το δημιούργημά τους δεν είναι τέλειο! Δεν είναι αυτό που φαντάστηκαν ότι θα είναι! Δεν είναι συνεργάσιμο και υπάκουο, πράγμα που θα τους διευκόλυνε πολύ στην καθημερινότητά τους μιας και εκείνοι ξέρουν περισσότερο από το παιδί τι καλεί η κατάσταση κάθε στιγμή! Θυμώνουν ακόμη γιατί δεν μπορούν να αντιληφθούν πως και το παιδί έχει δικαίωμα να προβάλει τις δικές του ανάγκες ως πιο σημαντικές γιατί έτσι καθοδηγείται από την αυτοσυντήρησή του. Δεν είναι σε θέση να γνωρίζει (και εδώ καλείται ο γονιός ως μέντορας και προπονητής ζωής να το εκπαιδεύσει) ούτε τον αδυσώπητο χρόνο που τρέχει ανελέητα, (γνωστό ερέθισμα για την πυροδότηση του θυμού σε πολλούς γονείς) ούτε τις προτεραιότητες, ούτε τις ανάγκες, ούτε τις επιθυμίες και κυρίως τις προσδοκίες που ο κάθε γονιός ενισχύει και συντηρεί μέσα στο σύστημα αξιών και πεποιθήσεων που τον διέπει και γίνεται απαιτητικός, επικριτικός, απότομος ή υπερπροστατευτικός ιδιαιτέρως διευκολυντικός με τις παραξενιές ή τις μη συνεργάσιμες συμπεριφορές του παιδιού του. Ενεργεί λοιπόν (το παιδί) με γνώμονα μόνο την ικανοποίηση των δικών του αναγκών – επιθυμιών (μπορεί προσδοκίες να μην έχει αναπτύξει ακόμη) και θεωρεί ότι τούτο είναι δικαίωμά του. Σε τι βοηθά λοιπόν ο θυμός του γονιού; Σε απολύτως τίποτα. Μόνο στην διαιώνιση του θυμού ως το μόνο, το κυρίαρχο συναίσθημα του μέσου ανθρώπου. Αν καταφέρει μια μερίδα γονιών να διαχειριστούν και ακόμη καλύτερα να θεραπεύσουν τις αιτίες που τους οδηγούν σε συμπεριφορές θυμωμένου, είτε το ερέθισμα προκύπτει από τα παιδιά και τις συμπεριφορές τους, είτε από την κοινωνία και τις συνέπειες με τις οποίες έρχονται συχνά αντιμέτωποι, θα έχουμε κάνει ένα τεράστιο άλμα προς την ελευθερία. Ελευθερία είναι ότι θα μας βγάλει από τις ολέθριες σωματικές και ψυχικές συνέπειες που συνεπάγεται ο κάθε απειροελάχιστος θυμός, πόσο μάλλον εκείνες οι εκρηκτικές καταστάσεις στις οποίες ενίοτε οδηγείται κανείς αν επιτρέπει στον θυμό να ελλοχεύει σε κάθε στροφή του δρόμου και πολύ περισσότερο να εκφράζεται. Όσο λιγότερο αναφύεται ο θυμός μέσα μας και γύρω μας, τόσο βαθύτερη γνώση του εαυτού μας και του περιβάλλοντος έχουμε. Η περίοδος που διανύουμε (περίοδος πανδημίας) έχει πολλές προκλήσεις και ερεθίσματα που πυροδοτούν το θυμό. Ας τα αξιοποιήσουμε ως εκπαιδευτική διαδικασία ανάλυσης και υπέρβασης του θυμού μας. Σίγουρα δεν φταίνε πάντως τα παιδιά!!! Αντίθετα τα παιδιά είναι τα μεγάλα θύματα αυτής της άνισης μάχης που δυστυχώς οι κοινωνιολόγοι του μέλλοντος θα αναπτύξουν τις μελέτες και θα βγάλουν συμπεράσματα που καθόλου δεν μας τιμούν. Ούτε εμάς τους γονείς, ούτε τους δασκάλους και κυρίως αυτούς που αποφασίζουν.
Ερατώ Χατζημιχαλάκη – Οικογενειακή Σύμβουλος
|
